Historia parafii pw. św Marii Magdaleny w Tychach

Pierwszy niewielki kościół w Tychach wznie­sio­no około roku 1480 na tzw. Po­cząt­ko­wiź­nie, tj. w miejscu, w którym dzi­siej­sza ulica Starokościelna łączy się z Aleją Bielską. Choć teren był podmokły, wybudowano go z bali sosnowych w sposób właściwy dla drew­nia­ne­go budownictwa ziemi pszczyń­skiej. Wnętrze kościoła z pewnością było skromne, podłogę prawdopodobnie wylano zaprawą murarską. Przy świątyni mógł znaj­dować się cmentarz zwany kościeliskiem.

Kościół był uposażony przez fundatora – księcia pszczyńskiego, konsekrował go zaś biskup krakowski. Nabożeństwa odprawiał duchowny przybywający z parafii św. Klemensa Papieża z Lędzin.

Kościół w Tychach należał do dekanatu pszczyńskiego, ten natomiast do diecezji krakowskiej wchodzącej w skład archidiecezji gnieźnieńskiej. Wiarygodna informacja potwierdzająca istnienie kościoła i parafii pochodzi dopiero z roku 1529 – została umieszczona w Liber retaxationum (Księdze oszacowań) spisanej na polecenie biskupa krakowskiego Piotra Tomickiego.

Pierwszym proboszczem tyskiej parafii był bliżej nieznany ks. Mikołaj narodowości polskiej, zobowiązany do zapewnienia opieki duszpasterskiej około 300 wiernym z Tychów i sąsiednich Paprocan.

Od 1569 r. aż do jesieni 1629 r. kościołem pod wezwaniem św. Marii Magdaleny zarządzali protestanci. Z protokołu wizytacyjnego pro­tes­tanc­kie­go dziekana pszczyńskiego z maja 1628 r., napisanego w języku nie­miec­kim, wynika, że „we wsi Tychy znajduje się całkiem nowy piękny kościół, a w nim dwa dzwony”. Nowy kościół również był drewniany, ale wzniesiono go na innym miejscu – na łagodnym wzgórzu nad stawem w środku osady. Nie wiadomo, kto i kiedy go zbudował.

Po przejęciu kościoła przez katolików w 1653 r., kolejni proboszczowie systematycznie zaopatrywali go w niezbędne urządzenia, co potwierdzały wizytacje kanoniczne. Od 1665 r. kościół miał już drugiego patrona – św. Mi­ko­ła­ja, biskupa i męczennika. Ze spisu inwentarza wynika, że w ołtarzu głównym znajdowały się relikwie świętych Albana i Flawiana.

W latach 1743 – 1748, gdy parafia nie miała stałego proboszcza, ma­ją­tek kościoła częściowo rozgrabili parafianie.

Papież Klemens XIII 28 lipca 1764 r. pielgrzymom, którzy w wyniku decyzji cesarza Fryderyka II nie mogli udać się na Jasną Górę, nadał przywilej uzyskiwania odpustów w kościele w święto św. Marii Magdaleny.

11 sierpnia 1769 r. ks. A. Tomicki uświa­do­mił parafianom konieczność budowy no­we­go kościoła – tym razem murowanego. W tym celu podpisał umowę z przed­sta­wi­cie­la­mi Ty­chów i Paprocan, którzy zobowiązali się do u­dzie­le­nia bezpłatnej pomocy w trakcie wzno­sze­nia budynku kościelnego. Pochodzący z Paprocan ks. Stanisław Kroczek 5 czerwca 1780 r. doprowadził do poświęcenia kamienia węgielnego pod nowy kościół, a już 3 lis­to­pa­da 1782 r. delegat biskupa krakowskiego, dziekan pszczyński ks. Tomasz Trzebinia poświęcił nową świątynię.

Niedługo potem, 1 czerwca 1787 r. gwał­tow­na burza z piorunami w znacznym stop­niu uszkodziła budynek kościoła i jego wie­żę. Usuwanie szkód i wzbogacanie wnętrza koś­cio­ła witrażami, obrazami i fe­re­tro­na­mi trwa­ło aż do roku 1796.

Pierwszą urzędową okrągłą pieczęć parafialną (kościelną) sporządzono w 1820 r. Zamieszczono na niej napis w języku łacińskim Ecclesia parochialis Tichensis 1820 (Parafialny kościół tyski 1820).

Na mocy bulli papieża Piusa VI z 16 lutego 1821 r. De salute animarum dekanat pszczyński (wraz z bytomskim) w całości został wyłączony z die­ce­zji krakowskiej i metropolii gnieźnieńskiej, a przyłączony do 8 ko­mi­sa­ria­tu diecezji wrocławskiej. Tym samym społeczność kościelna wy­mie­nio­nych dekanatów znalazła się pod wpływem niemieckiej tradycji pas­to­ral­nej. Dla kościoła w Tychach oznaczało to nowy okres dziejów.

Podczas epidemii cholery na przełomie lat 1831/1832 w przysiółku Glinka zmarły 33 osoby. Budynek kościoła z obawy przed roz­przes­trze­nie­niem choroby zamknięto wtedy na 7 miesięcy. Msze odprawiano wówczas na polu pod figurą Matki Bożej. 15 czerwca 1840 r. świętobliwy proboszcz z Piekar ks. Jan A. Ficek poświęcił nowe dzwony tyskiego kościoła. Budowę mu­ro­wa­ne­go ogrodzenia wokół świątyni rozpoczęto w 1854 r.

10 kwietnia 1857 r. działaczowi kul­tu­ral­no-społecznemu z Żor J. Gaj­dzie zlecono pomalowanie kościoła „na miarę czasów”, a w roku 1860 pa­ra­fia zakupiła w kościele św. Jad­wi­gi w Pszczy­nie obrazy Drogi Krzy­żo­wej.

Na zlecenie ks. Jana Kapicy z lu­te­go 1902 r. pracownia ar­chi­tek­to­nicz­na Maxa Schliwy z Zabrza podjęła się przygotowania projektu rozbudowy kościoła dla 7500 wier­nych. Odtąd świątynia od­po­wia­da­ła ówczesnym wymaganiom dusz­pas­ter­skim, chociaż część parafian z od­da­lo­nych przy­siół­ków nadal musiała po­ko­ny­wać od 1,5 km (Glin­ka, Mą­ko­ło­wiec, Zwie­rzy­niec) do 3,5 – 5 km (Zawiść, Żwaków, Paprocany – Huta, Czu­łów Wieś, Czułów Fabryka). W kwietniu 1906 r. wyburzono część sta­re­go budynku kościelnego (nie naruszając wieży), aby już w maju 1907 r. po­świę­cić powiększony o około 60% powierzchni użyt­ko­wej obiekt sakralny.

6 lipca 1922 r., po mszy polowej, w kościele tyskim witano generałów S. Szeptyckiego i K. Horoszkiewicza sym­bo­licz­nie przejmujących Śląsk dla Polski, a 29 sierpnia tego samego ro­ku – podejmowano Naczelnika Pań­stwa J. Piłsudskiego.

Na wiosnę 1929 r. firma bu­dow­la­na Konstantego Hinzego z Ty­chów dokonała rozbiórki starej wieży koś­ciel­nej i rozpoczęła budowę nowej, którą ukończono w sierpniu 1929 r.

W maju 1940 r. na polecenie władz hitlerowskich zawieszono w koś­cie­le (jak i w całej diecezji) u­ży­wa­nie języka polskiego podczas mszy św. i na­bo­żeństw. We wrześniu 1940 r. Niem­cy nakazali likwidację wszystkich sztan­da­rów kościelnych oraz nie­któ­rych świąt kościelnych, a w grud­niu 1941 r. hitlerowcy skon­fis­ko­wa­li dzwo­ny.

2 lutego 1945 r. w tys­kim koś­cie­le pod wezwaniem św. Marii Mag­daleny odprawiono pierwsze po woj­nie na­bo­żeń­stwo w języku pol­skim.

Mimo stałej – od roku 1953 – roz­bu­do­wy miasta, ostry kurs planowej ateizacji społeczeństwa przyjęty przez władze w 1948 r. nie pozwalał na budowę nowych ośrodków sakralnych.

W wymiarze historycznym dzieje tyskiego kościoła stały się zbieżne z dziejami polityki wyznaniowej PRL. Z tego względu kościół pod wez­wa­niem św. Marii Magdaleny do 1957 r. musiał spełniać funkcję jedynego ośrodka sakralnego w Tychach. Potem przyjął rolę kościoła-matki dla ciągle wzras­ta­ją­cej liczby mieszkańców tzw. socjalistycznego miasta będącego właściwie „sypialnią”.

Szczególne zasługi w budowie nowych tyskich kościołów miał ks. Eu­ge­niusz Świerzy, który został proboszczem parafii św. Marii Magdaleny w roku 1970. Tyska parafia zyskała wówczas nowego proboszcza, który wpisał się w jej dzieje oraz w dzieje ciągle rozwijającego się miasta i dekanatu.

W 1989 r. po śmierci ks. prałata Eugeniusza Świerzego proboszczem parafii został ks. Teofil Grzesica. Ze względu na fakt, że od 1951 r. tyscy proboszczowie głównie interesowali się rozwojem sieci parafialnej i budową nowych ośrodków sakralnych w Tychach, troska o zabezpieczenie bazy materialnej parafii św. Marii Magdaleny schodziła na dalszy plan.

Ks. Teofil Grzesica podjął się remontu kościoła, oratorium, zaplecza gospodarczego oraz probostwa. Rozpoczął również po­rząd­ko­wa­nie cmentarzy – przy kościele i ul. No­wo­koś­ciel­nej. Z jego inicjatywy po grun­tow­nym remoncie w wieży kościoła przy­go­to­wa­no kaplicę Najświętszego Sa­kra­men­tu, która w dniu 22 grudnia 2004 r. została po­bło­gos­ła­wio­na przez abpa Damiana Zimonia.

26 lipca 2009 r. po odejściu ks. Grzesicy na emeryturę funkcję proboszcza objął ks. Ja­nusz Lasok.

Do dzisiaj z terytorium obejmującego za­sięg duszpasterski kościoła św. Marii Mag­da­le­ny w sposób bezpośredni lub pośredni po­wsta­ło 12 parafii tworzących dwa de­ka­na­ty: Tychy Stare i Tychy Nowe.

Należy wspomnieć, że w parafii jako wi­kariusze pracowali: obecnie błogosławiony ks. Emil Szramek w latach 1912–1916, ks. Franciszek Blachnicki w latach 1950–1952 oraz najpierw jako dia­kon (od maja do grudnia 1957 r.), a w latach 1958–1962 jako wi­kariusz ne­o­prez­biter obecny abp senior, a wcześniej biskup, a następnie ar­cy­biskup metropolita katowicki ks. dr Damian Zimoń.

Kościół parafialny św. Marii Magdaleny w Tychach był jednym z kościołów Wielkiego Jubileuszu Roku 2000.